KUM TEPSİSİ TERAPİSİ

Yasemin GÜLER / Uzman Psikolog

Yaşadığı ihmal ve istismarın yaşı gereği farkında olmayan bir çocuk… Kendi isteği dışında danışmanlık merkezine getirilen ve pek de konuşmaya istekli olmayan bir ergen… Birbirleriyle ve diğer insanlarla iletişim problemi yaşayan, çalkantılı ve çatışma içindeki bir evliliğin yıprattığı eşler… Sözel terapiler açısından zor vakalar olabilir. Bu nedenle, sözel olmayan terapi teknikleri terapistler açısından gerekli olmaktadır. Sözel olmayan terapi tekniklerinden biri de kum tepsisi terapisidir.

Kum Tepsisi Terapisi Nedir?

Kum tepsisi terapisi doğal kum, kum tepsisi, su ve yüzlerce minyatürden oluşan, kişinin duygu ve düşüncelerinin, problemlerinin, yaşadığı acıların ortaya çıkarılarak işlenmesini sağlayan, danışan ya da terapist tarafından yönetilen dışavurumcu bir terapi şeklidir. Dolayısıyla kum tepsisi terapisinin ilk hedeflerinden biri, bu terapi aracılığıyla danışanın var olan sorunlarını sözel ya da sözel olmayan bir şekilde işlemesine yardımcı olmaktır.

Danışan istediği sayıda minyatürü kullanarak (duruma göre değişen bir şekilde yönlendirilerek veya yönlendirmeksiniz)tepside bir sahne oluşturur. Minyatürler iç dünyanın somut dışavurumlarıdır. Konuşurken nasıl sözcükler kullanıyorsak, bu terapideki minyatürler de sözcükler, semboller ve metaforlardır. Minyatürler pek çok kategoriden oluşur. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, ulaşım araçları, binalar, çitler, taşlar, çeşitli ev eşyaları, tıbbi öğeler, manevi/mistik öğeler… Böylece kişi, minyatürler ve kum eşliğinde çatışmalarını ve bilinçdışı süreçlerini tepsiye yansıtır. Bu süreç çoğu zaman bilinçli olmayan bir şekilde gerçekleşir ve oluşturulan bu dünya ile kişi travmaları ile güvenli bir şekilde yüzleşir. Bilinç ve bilinçdışı arasında köprü kurularak iyileşme ve değişim gerçekleşir.

Neden Kum?

Bu terapinin temel aracı kumdur.  Kum sadece çocukların değil, aynı zamanda yetişkinlerin de oynamaktan zevk aldığı, deniz kenarlarında istedikleri şekilde kaleler yaptığı bir malzemedir. Kum ve oyun arasında doğal bir ilişki vardır. Kum tarihi de anımsatır. Tek bir kum tanesi en az yüz kilometre yol kat ederek bir milyon yılda oluşur. Sweeney (1999), kumun bu hikayesinin, metaforik olarak insanların karşılaştıkları zorlukları, iç ruhsal acılarını ifade ettiğini, kumun da insanlar gibi tarihi olan bir ürün olduğunu belirtmiştir.  Kumun dokunsal uyarıcılığı çok güçlüdür, terapötik bir etkisi vardır, pozitif enerji verir. Kum terapisi, sadece ıslak kum şekillendirilerek de kullanılabilir. Biri kuru diğeri ıslak olan iki tepsiden hangisini seçeceğine danışan kendisi karar verir.

Eichoff (1952), “Kum, büyük duyguların ifade edilebileceği ve bu amaçla fırlatılabilecek, saçılabilecek, biçimlendirilebilecek, sürülebilecek, kazılabilecek ve düzlenebilecek bir araçtır ve bu taban üzerine somut semboller yerleştirilebilir.” der.

Kum tepsisi terapisi psikotik durumlar (düşünce ve duyunun ağır oranda bozulduğu zihin durumu) dışında her sorun alanında özellikle 8 yaş üzerindeki her birey için uygulanabilir. Ayrıca çiftler ve aileler için de kullanılmaktadır. Diğer terapi yöntemleri ile eş zamanlı olarak da kullanılabilir ve birçok terapi yöntemiyle entegre edilmeye uygundur.

Kum Tepsisi Terapisinin Tarihçesi        

İngiliz çocuk psikanalisti olan Margaret Lowenfeld 1920’lerin sonlarında kumu terapide kullanan ilk kişi olmuştur. 1920 yılında Polonya’daki savaş kamplarında esir tutulanlara verdiği tıbbi hizmet, binlerce Polonyalı savaş mağduru öğrenci ve çocuklarla yaptığı çalışmalar sonucu elde ettiği deneyimler, Lowenfeld’i çocukların kendi iç dünyalarını yansıtabilecekleri bir yol keşfetmesine götürmüştür. Oyun odasına kum, su, kum tepsisi ve minyatürler olan bir dolap koymuş ve kısa bir süre içinde çocukların kendi kendine yarattığı yeni bir tekniğin kendiliğinden geliştiğini belirterek, Dünya Tekniği adındaki kendi tekniğini oluşturmuştur.

 İsviçreli bir psikolog olan Dora Kalff, Margaret Lowenfeld’in Dünya Tekniği’ni duymuş ve ondan çok etkilenmiştir. İngiltere’ye gidip Lowenfeld ile birlikte çalıştıktan sonra İsviçre’ye dönmüş ve bu tekniği uyarlayarak Kum Oyunu ismiyle adlandırdığı tekniğini geliştirmiştir. Zamanla bu tekniği yetişkinlerde de uygulamış ve böylece dünyaya yayılmıştır.

Neden Kum Tepsisi Terapisi?

Kum tepsisi terapisi özellikle çocuğun sözle ifade edemediği, dile getirmek istemediği veya farkında olmadığı sorunlarını, kum ve minyatürler aracılığıyla ifade etmesinde, iç dünyasıyla iletişim kurmasını kolaylaştırmada yardımcı olur. Özellikle travmaları dile getirmek çok daha zor olabilir. Ancak bu travmalar tepsiye farklı şekillerde yansıyabilir. Böylece çocuk veya yetişkin bu zorluklarını güvenli şekilde ortaya çıkarır. Bilinç ile bilinçdışı arasında bir yol açılır. Kum tepsisi duygusal boşalmanın yaşanabileceği güvenli bir yerdir.

Kum terapisiyle daha derin sorunlara daha çabuk ulaşılabilir. Kum yumuşak ve kinestetik bir özelliğe sahiptir. Konuşmayı tercih etmeyen danışanların dahi kumla gerçekleştirdiği dokunsal temas sayesinde en derin sorunlar hakkında bile daha rahat konuştukları görülmüştür.

Zaman zaman seansa isteksiz gelen çocuk ya da aile üyeleri olabilir. Oyun çocuk için doğal bir iletişim aracı olduğundan çocuk zaten bildiği bir oyun aktivitesiyle kendisini ifade eder. Bu nedenle kum terapisi ilgi çekici gelebilir.

Bilişsel olarak etkili iletişim kuramayan ya da gelişimsel dil geriliği yaşayan veya sosyal ilişki kurmada zorlanan danışanlar için bu terapi seansları, rahatlama sağlayan ortamlardır. Sözel ifadelerle değil, istedikleri minyatürlerle bir dünya oluşturma özgürlüğüne sahip oldukları çok özel bir ortamdır. Kumla olan temas, gerginlik ve anksiyeteyi azaltır. Bir eli kumda gezinirken pek çok ergen ve genç yetişkinin daha özgür bir şekilde konuşabildikleri görülmüştür. Ayrıca her yaştan yetişkin kum terapisi materyallerini başarıyla kullanabilir.

Kum tepsisi terapisinde kendi başına özgürce bir dünya inşa eden çocuk, yapılandırabilme yetisi olduğunu, problemlere çözüm üretebildiğini deneyimleyerek görür. Böylece kendine olan güven duygusu da gelişir. Fatih Belediyesi Yavuz Selim ve Fındıkzade Yaşam Merkezlerinde ücretsiz olarak sunduğumuz bu terapiyle, özellikle çocuk ve gençlerimizin duygusal gelişimine psikolojik açıdan katkı sunma çabası içindeyiz.

Kaynakça:

Homeyer, L.E. ve Sweeney, D.S. (2020). Sandtray Therapy: A Practical Manual. (Çev. K. Çakmakçı ve K. Demirkaya) İstanbul, Apamer Psikoloji Yayınları.