KAYIP CAMİİ
SİMKEŞHÂNE-İ CEDİD VE MESCİDLERİ
Ahmed Nezih Galitekin
Simkeşhane, Beyazıt Yeniçeriler Caddesi üzerinde bulunmaktadır. Doğusunda Darphane Sokağı, güneyinde Sekbanbaşı ve devamı olan Kalaylı sokakları, batısında Hasan Paşa Hanı ile sınırlıdır [1]. Bu bölgenin 1928 yılında çıkarılan kalıntılardan Bizans döneminde, ortasında zafer takı bulunan bir meydan olduğu anlaşılmıştır [2]. İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed, burada darphane kurmuş, Sekbanbaşı Yakub Ağa da bir mescid yaptırmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde gördüğü bu ilk darphane hakkında bilgi verir [3].
Türk Ansiklopedisi “Darphane” maddesinde [4] ve Emre Dölen “Darphane” maddesinde (DBİA, C. 2, s. 551) ilk darphane yerinin Irgat Pazarı olarak göstermesi doğru değildir. Zira Irgat Pazarı’nda ilk darphane değil ilk simkeşhane bulunmakta idi ki, bu hususta Osmanlı Arşivi’nde sayısız vesika bulunmaktadır [5]. Fatih döneminde yapıldığı bilinen darphanenin hangi yılda inşa edildiğine dair bir kayda rastlanmıyor. Mevcut simkeşhanenin kitabesi 1463 tarihliyse de bu sonradan yenilendiği zaman konulmuş tahminî bir tarihdir [6]. Zira Süheyl Ünver merhumun tespitine göre bir yüzünde “Mehemmed bin Murad Han azze nasruhu 865”, diğer yüzünde “Hallede mülkehu duribe Kostantıniyye” yazılı gümüş akçe-i Osmanî’nin basım tarihi olan 865/1461 yılında darphanenin faal olduğu anlaşılıyor [7].
Bu Atik Darphane binası ve bölgesi 1645, 1660, 1683 ve 1693 yıllarındaki yangınlarda zarar görmüş olmakla beraber [8] ne derece etkilendiği hakkında bir kayda rastlayamadık. Merhum Halil Sahillioğlu, 1690 yılında atik darphanenin civarında Tavşantaşı denilen yerde, Mahmud Bey’e ait 4400 arşın kare (3335,20 m2) bir arsa üzerinde yeni darphane binası yapıldığını kaydediyor [9]. Osmanlı Arşivi’nde bulunan diğer vesikalardan bu yeni darphanede mangır kesildiğini, arazisinin Hürrem Çelebi Ağa vakfına ait olduğunu, Ahmed Paşazâde Mahmud Bey’in tasarrufunda bulunurken devlet tarafından tasarruf hakkı satın alınarak vakfa günlük 38 akçe kira ödendiğini öğrenmekteyiz [10].
1690’da atik darphanenin hemen yakınında bulunan Tavşantaşı mevkiinde, darphane olarak yeni bir bina yapılmasının sebebi, muhtemelen eski binanın 1683 yangınında fazlaca zarar görmüş olması olabilir. Kevork Kömürcüyan, 1939 yılında Kudüs’te Mesrob Başpiskopos Nişanyan (1872-1944) tarafından neşredilen Orakrutyun (Ruzname) adlı eserinden naklen Darphane’nin 1660’da yandıktan bir yahut azami iki yıl sonra Topkapı Sarayı birinci avlusunda faaliyetine devam etmeye başlamıştır der [11]. Halil Sahillioğlu hocamız Tavşantaşı’nda yaptırılan yeni darphanenin 1707 yılına kadar darphane olarak kullanıldıktan sonra Topkapı Sarayı bahçesindeki yeni yerine taşındığını belirtiyor [12]. Bâyezid’deki Atik Darphane, Emetullah Sultan Vakfiyesi’ndeki ifade ile “istiğna hâsıl olmakla (kendisine ihtiyaç duyulmamakla, yani kullanılamaz hâle geldikten sonra)” Sultan III. Ahmed tarafından, sevgili Başkadını Emetullah Kadın’a hibe ve temlik edilmiştir [13]. Temlik beratı 21 S 1119 [24.05.1707] tarihli olmakla beraber Topkapı Sarayı Arşivi’nde -eğer tahmini bir tarihleme yapılmamış ise- biri 09.07.1111/31.12.1699 [14], diğeri 01.01.1700’e [15] tarihlenmiş iki vesikada Emetullah Başkadın vakfının bu tarihlerde kurulup simkeşhanenin yapılmakta olduğu görülüyor. 30.07.1707 tarihli bir hüccette Emetullah Hatun’un müceddeden (yeni olarak) yaptırdığı sebil, mektep ve çeşmeye Padişah fermanıyla iki buçuk masura Halkalı Suyu verilmesi emredildiğine göre anılan tarihte binaların inşası bitmiş denebilir [16].
Yeni Simkeşhane’nin, Atik Darphane ile sonradan mangır basımı için yaptırılan Cedid Darphane binalarının arsaları üzerine yaptırıldığı anlaşılıyor. Şöyle ki, Hürrem Çavuş Ağa vakfına ait arsa üzerinde kirası ödenerek yaptırılan Mangır Darphanesi arsasına, Simkeşhane yapıldıktan sonra da her yıl mirîden 114 guruş ödenmeye devam edilmiş olması o arsanın Simkeşhane zemininde kalmış olduğunu gösterdiği gibi, bir defter kaydındaki “Simkeşhane kapısı tarafı Divanyolu’yla tahtında yedi cedid ve sebile muttasıl üç atik dükkân” cümlesinden hem eski darphane binası arsasının simkeşhane zemini içinde bulunduğunu gösterdiği gibi “atik üç dükkân”, “atik mahzenler” ibareleri eski darphane binalarının tamamen yok olmadığını gösteriyor [17]. Topkapı Sarayı Arşivi vesikalarına müsteniden konuyu incelemiş olan merhum Halûk Y. Şehsüvaroğlu, Simkeşhane hakkında şu bilgileri veriyor: “İnşa kayıtlarına nazaran Simkeşhane, dört daireden müteşekkildi. Birinci Daire caddeye, İkinci Daire mahalle hanelerine, Üçüncü Daire arkadaki yola ve Eğeciler’e. Dördüncü Daire ise Kuyumcular’a bakan kısımlardı. Bütün bu kısımlarda 29’u altta, 61’i ortada ve 69’u üst katlarda olmak üzere 161 oda ile 21 dükkân, kârgirden bir kal, bir helâsı [18], bir tav ocağı ve altında gümüş çekmek için büyük bir dolap yeri vardı. Simkeşhane’de altta ve üstte olmak üzere iki mescid bulunmakta idi. Alt kısımdaki mescid Fatih Sultan Mehmed zamanında yapılmıştı. Simkeşhane’ye bitişik olan ve Bakla Odaları denmekle maruf bulunan mahalle ahalisi, ötedenberi bu mescidde namaz kılarlardı. Simkeşhane yapıldığı zaman, eski tahtanî mescidin yerine mahalle halkına, üstte de Simkeşhane sakinlerine olmak üzere birer mescid inşa edilmişti. Simkeşhane içinde büyük bir su hazinesiyle bir çeşme yapılmış ve etrafına abdest almak üzere dört lüle musluk takılmıştı. Avluda ayrıca kuyular da biliniyordu. Cadde üstünde bulunan sebilin ve mektep kapısının üstüne bugün de mevcud olan tarih kitâbeleri konulmuştu [19].
Simkeşhane inşa olunurken avlunun ortasında da her katta dörder oda olmak üzere üç katlı bir bina yapılmasına karar verilmiş ve bunun resmi de hazırlanmıştı. Fakat temel kazılarına başlanınca bu sahada Bizans devrinden kalma anıt bakiyesinin büyük sütunları çıkmaya başlamıştı (Bu suretle temelleri hazır ve taşlar ihraç olunca vaki vakte muhtaç olmakla) tereddüde düşülmüş, bilhassa binanın (ne miktar güne tamam olacağı) kestirilememişti. Hem de Sırmakeşhane fıkaraları, bu odalar yapılmakla meydan dıyyık (sıkışıklaşır) ve ve sair odalara siklet (sıkıntı) gelir, yapılmadığı evlâdır ve bu odalardan hasıl olacak icare (kira) dahi sair odalardan hâsıl olur, yapılmasın diye istida etmişlerdi. Ayrıca bu sahada evelce çıkarılan taşlardan daha büyük taşların ihracı ve buranın temizlenmesi uzun sürecek ve bu suretle inşaat kışa kadar uzayacaktı. Bu sebeplerle bir ara orta yerde inşaat yapılmaması istenmişti [20]”.
Simkeşhane’nin yapımından bir müddet sonra belgelerin tabiriyle bazı eşkiya tarafından yakıldığı görülüyor [21]. Ancak yangının yaptığı tahribatın boyutu bir kayda rastlayamadık.
Emetullah Başkadın’ın vakfına akar olarak yaptırdığı Simkeşhane binası, asırlarca gümüş, altın tel çeken ve gümüş işletmeciliği yapanların çalıştığı bir yer olarak kalmış, odalar da iş sahiplerine kiralanmıştı. Buranın idaresine memur olan Simkeşhane Eminleri de aynı binada otururdu. 1741 yılında Simkeşhane Eminine mahsus bir oda ile yüz altmış dört üst ve alt katlarda odalar, bir ahşap mütevelli odası, bir kapıcı odası ve bir bekçi odası bulunuyordu. Bu yıllarda Simkeşhane’nin bazı yerleri tamire muhtaç bir hâlde bulunuyor, kiracıların bazıları da kiralarını ödemekte zorluk çıkarmaları ve vakfın başka ödemelerinin bulunması tamir hususunu sıkıntıya sokuyordu [22].
Osmanlı dönemi İstanbul’da vuku bulan zelzelelerin en büyüklerinden biri olan 1766 depreminde Simkeşhane’nin ne gibi tahribata maruz kaldığı hakkında bir kayda rastlayamadık.
16.11.1808’de Alemdar Olayı dolayısıyla çıkan yangından Simkeşhane ve iki mescidin ahşap kısımları yanmış; 1816 yılında çıkan irade-i seniyye üzerine keşfi yapılarak 22,041,5 guruş harcanarak tamir edileceği tesbit edilmişdir [23]. Simkeşhane tamir edildikden sonra 1826 Hocapaşa Yangını’nda zarar gördü [24]. Simkeşhane mektebi 1827 yılında 228 kuruş harcanarak tamir olundu [25]. 1838 yılında 72,451 kuruş harcanarak Simkeşhane ve mescitte tamirat yapıldı [26] 1867 yılında Simkeşhane esaslı bir tamir gördü ve bu sırada giriş kapısı üstünde Abdülaziz’in tuğrası ve Evkaf Nazırlarından Bursalı Ali Rıza Efendi hattıyla “Simkeşhâne-i Âmire” yazılı bir kitabe kondu [27]. 1894 depreminde Simkeşhane’nin ne derece zarar gördüğüne dair bir kayda rastlanmıyor [28] Sadece giriş kapısı üstünde bulunan mektebin zarar görmüş olduğu kayda geçmiştir [29].
- asrın ikinci yarısında İstanbul’da sırmakeşlik sanatı bir buhran geçirmiş ve esnaf bu ticareti terk etmek derecesine gelmişti. Sırmakeşliğin tekrar ihyası için tedbirler alınıp, Hazine’den Simkeşhane’ye sermaye verildi ve burası Hazine’nin bir sırma fabrikası hâline getirildi [30]. Simkeşhane’nin hazin sonunu merhum H. Y. Şehsüvaroğlu şöyle anlatıyor: “Asırlarca içinde nefis sanat eserleri vücuda getirilen Simkeşhane’nin son çalışmalarını, son devirler vükelâsının, ulemasının üniforma işleri teşkil etmişti. Sırmalı, püsküllü elbiselerin devri de kapanıp bitince sırmakeşler yavaş yavaş dükkânlarının kepenklerini indirmişler ve Simkeşhane’yi terk edip dağılmışlardı. Senelerdir metruk bulunan Simkeşhane binası, nisbetleri, cephe yapısı, iç taksimatı bakımlarından mimarimizin güzel örneklerinden biridir. Şehrin büyük ve sayılı meydanlarından biri olan Beyazıt Meydanı, bugün Beyazıt Camii, medresesi ve bunlara yakın olarak da hamamla Simkeşhane ve Hasan Paşa Hanı süslemektedir. Bizanslıların heykeller, anıtlar diktikleri bu sahaya Türkler de mimarilerinin en güzel örneklerini inşa etmişlerdir. Simkeşhane’nin mimarî değeri üzerinde uzun zamandan beri durulmuş, bundan on beş sene kadar evvel (1941) yapılmış bir proje ile münakale kesafeti (trafik yoğunluğu) bugünkü ana cadde ile arkadaki cadde arasında taksim edilmişti. İstanbul Belediyesi tarafından yaptırılan bu proje herhâlde Belediye’nin arşivindedir. Yine Simkeşhane manzumesinin restore edilmesi meselesi de etüd edilmiş, bu binayı üniversite yurdu hâline sokulacak bir restorasyon planı Sedat Hakkı Eldem tarafından hazırlanmıştı [31]”
2/4/1956 tarihinde Maarif Vekilliği’nin emri ile konunun mütehassısı bir heyet tarafından şu rapor hazırlanmıştır: “Bu bina hâlen bir avlu etrafında sıralanmış bloklar hâlindedir. Her blok ortadaki dar bir koridora açılan iki taraflı odalardan müteşekkildir. Yalnız, zemin katlarında bu odaların yola bakanları dükkân tarzındadır.
Binanın esas bünyesini teşkil eden duvarlar zemin katta 1.20 m. ve diğer kısımlarda 1. m. kalınlığa sahip bulunmaktadır. Cebheler küçük kesme taş ve klasik tuğla ile karışık işlenmiştir. Bütün oda, dükkân ve koridorlar üzerleri tonozlarla 30-50 m. kalınlığında örtülüdür. Simkeşhanenin hâlen arz etmekte bulunduğu harabi bazı tonozlardaki mevzii çöküntülerden ibarettir, bunların sebebi de kanaatimizce en üst katta mevcut olup binayı harici tesirlerden muhafaza etmekte bulunan örtü malzemesinin bakımsızlık yüzünden zamanla harap ve hatta yok olmuş olmasıdır. Bundan başka duvar delinmesi, söve sökülmesi, tonoz yırtılıp merdiven oturtulması gibi bina bünyesine şahıslar tarafından icra edilmiş tecavüzler de tespit edilmiştir. Buna mukabil binanın hiçbir köşesinde oturma veya kayma emaresi müşahede edilmemiştir. Alt kat duvar tonozları sağlam görülmektedir. Sıva çatlağına dahi rastlanmamıştır. Yukarıda arz edilen mevzii tahribatla binanın duvar ve tonozlarının kalınlıklarının fazlalığı dolayısıyla bu gün esas bünyeye tesir edecek mahiyette olmayıp tehlikeli bir hâl de arz etmemektedir. Binaenaleyh binanın bugünkü heyet-i asliyesinde mail-i inhidam intibaını veren bir durum mevcut değildir [32]” Ve nihayet 1956 yılına kadar duran bina Ekrem Hakkı Ayverdi merhumun ifadesiyle “O sene zarfında, Bizans muzahrefâtını meydana çıkarmak için hâk ile yeksân edildi. Şimdi Simkeşhâne’nin en dibindeki kolu harâbe hâlinde mevcuddur [33]”. Son karlar ve yağmurlar neticesinde bazı yerlerinin yıkılması üzerine 1956’da mühürlenen Simkeşhane, 1957’de Beyazıt-Aksaray yolunun genişletilmesi esnasında üç cephesi yıkılıp sadece arka cephesi bırakıldı [34]. 1957’de ortadan kaldırılan sebilin yerine yakın zamanda kötü bir taklidi yapılarak monte edilmiştir [35]. Bina onarımdan sonra 1981’de İl Halk Kütüphanesi’ne dönüştürüldü. 2001’de de Orhan Kemal Halk Kütüphanesi adını aldı [36].
Başkadın Emetullah Hâtun [37]:
Sultan III. Ahmed’in kadınları arasında en çok Emetullah binti Abdülmennan’ı sevmiş ve saymıştır. Arşiv vesikalarında genellikle Emetullah Başkadın, Odalık-ı Evvel-i hazret-i Şehriyarî Emetullah Kadın; Sultan Ahmed hazretlerinin halile-i celileleri umdetü’l-muhaddarat tâcü’l-mestûrat azbü’z-zât safiyyetü’s-sıfat devletlü ve sa‘adetlü Emetullah Hâtun, Başhaseki Emetullah Kadın gibi tavsiflerle anılır. Simkeşhane ile alâkalı bazı yazılarda III. Ahmed’in annesi Gülnûş Emetullah Sultan ile Emetullah Başkadın karıştırılmaktadır [38]. Sultan Ahmed’in padişahlığının ikinci yılında Fatma Sultan’ı dünyaya getirdi. 111/1705 yılında kendisine Galata’da Bayezid Mahallesi’nde bir ekmekçi fırını ve 1707’de Atik Darphane ve çevresindeki arsa temlik edildi. Yukarıda ifade edildiği burada bir simkeşhane, mekteb, sebil, çeşme, mescit yaptırarak vakfını kurdu. Simkeşhane yakınındaki Emin Bey Mescidi’ne minber koyup hitabet ve çeşitli vazifeler tevcih etti; ayrıca mevlud-ı şerif tilâveti için 130 kuruş verdi. İstanbul Hasköy’da Keçeci Pîrî Mahallesi’nde camiye 13,5 kuruş hatip vazifesi; Bursa Emir Sultan Türbesi’ne cüzhan vazifeleri tayin etti. Vakfından surre olarak her yıl mes‘a-i şerifi (Safa ile Merve arasında sa‘y yapılan yer) her gün temizlemek için ferraş tayin edip yılda 22,5 kuruş; Mekke-i Mükerreme ahalisine her yıl 200 kuruş; Mekke-i Mükerreme ağalarına her yıl 40 tuğralı altın (105 kuruş); Medine-i Münevvere’de Şeyhülharem ağaya nezaret için 4,5 kuruş; Medine-i Münevvere ve Ravza-i Mutahhara’da hizmet eden 40 ağaya 90 kuruş; Medine-i Münevvere ve Ravsa-i Mutahhara’da Bâb-ı Cibril kapıcılarına yılda 22,5 kuruş; Madine-i Münevvere ve Ravza-i Mutahhara’da her gün 14 zevrak (testi) ile su sebil etmek için tayin olunanlara yılda 63 kuruş; Medine-i Münevvere ve Ravza-i Mutaharra’da Ahzıharem denilen yer fakirlerine yılda 200 kuruş; Medine-i Münevvere ahalisine yılda 300 kuruş; Medine-i Münevvere’de Harem-i Şerif dahilinde bulunan hamam ihtiyaçları için yılda 210 kuruş; Kudüs-i Şerif ahalisine yılda 200 kuruş; her yıl Hac bedeli olarak 1000 kuruş; Mektebindeki çocuklara kisve baha (elbise ücreti) olarak yılda 900 kuruş; balmumu için yılda 230 kuruş verilmesini şart koşmuştur [39]. Sultan III. Ahmed’in tahttan indirilmesinden sonra Eski Saray’a gitti ve vefatına kadar orada yaşadı. Vefat edince Eyüp’de Nebherî Kadın kabri yanında ve Müezzinbaşı Abdülgani merkadi kurbünde gömülüp mezar taşındaki kitabesi şöyledir:
İrci‘î emri ile şevk-i saray-ı ukbâ
Olıcak zâika-i bahş-ı ni‘am rûh-ı revân
Hazret-i vâlide-i Fâtıma Sultan oldu
Hem-civar olmağiçün Hâlid-i Ensâr’a revân
Kasr-ı dünyâyı edip bezl-i Emetullah Hâtun
İhtiyâr eyledi çün garka-i Firdevs’i heman
Kabr-i pür-nhurunu Yezdân’dan istircâmdır
Rûh-ı pâkize için olalar fâtiha-hân
Her ziyaret eden ihlâs ile der târihin
Baş-Kadın medfenini Hakk ede gülzâr-ı cinân
Sene 1152 (1739/1740) [40]
Simkeşhane Mescidleri:
Mescitler hakkında Ayvansarâyî şu bilgileri veriyor: Simkeşhane mescidi ikidir. Biri birinin fevkindedir (üstündedir). Fevkindeki mescid Simkeşhane’nin dahilindedir. Başkadın Emetullah Hâtun bina eylemişdir. İttisâlinde (bitişiğinde, yakınında) sebil ve mekteb ve sair hayrı dahi vardır ki, Durmuşzâde Ahmed Dürrî Efendi itmâmına (tamamlanmasına) bu tarihi demişdir:
Dürriyâ hâtif didi itmâmının târihini
Bu sebil ve mektebi Başkadın âbâd eyledi 1119
Diğeri dahi mescid-i mezbûrun tahtında (altında) ve andan kadîm olup Ebu’l-feth Sultan Mehmed Hân’ın hayrâtındandır. Vazifesi Ayasofya’ya mülhakdır [41].
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TS.MA) evraklarından 1174-29 numara ile kayıtlı bir vesikada iki mescidden birini “Bir yüz on sekiz senesi Eyyûb Ağa bina eylemişdir. Bin yüz kırk iki senesi Sultan Ahmed Han efendimiz Başkadın Emetullah Kadın bina ve ihya eylemişdir. Hâlen Simkeşhane vakf müsakkafatından olup Haremeyn vakfına ilhakdır. İmam için vazife: 4 akçe; Müezzin için vazife: 2 akçe; Talim-i mekteb için vazife: 5 akçe. Bir akçe ve bir habbe dahi yokdur. Böyle malûm-ı devlet ola [42] denilmektedir”. 29 Z 1142 [15.07.1730] tarihli bu vesikada görüldüğü üzere Fatih döneminden kalan mescit harap olduğundan Eyyûb Ağa isimli bir zât tarafından 1707 yılında ihya edilmiş. Yine belgelerde belirtildiği üzere Bakla Odaları mahallesi halkı için eski yeri değiştirilmeyerek aynı yerinde yapılmıştır [43].
1808 yangınında sadece duvarları kalmış olan mescitlerin üzerleri kiremit çatılı, altı elvan (renkli) boyalı, iki kat beyaz sıvalı ve bazen nakışlı, derunu kazaklıkdan kirişli çatal zeytin koğuş (tahta)undan döşemeli, döşeme altı diğer basma tavanlı, derunu şeşhane (altıgen) tuğlası döşemeli, orta ve üst katlarda sekiz adet çerçeveli cam, son cemaat yeri mükemmel renkli boyalı olarak ihya olundu [44].
Her iki mescit de 1957 yılında Simkeşhane üç cihetinin yıktırılması sırasında ortadan kalkmıştır [45]. Fatih Sultan Mehmed tarafından Atik Darphane’de yaptırılan mescit harap olduğundan, Simkeşhane yapılırken Eyyûb Ağa tarafından ihya edilmiş ve vazifeler yine eskisi gibi Ayasofya-i Kebir evkafından karşılanmıştır [46]. Emetullah Başkadın tarafından yaptırılan mescidin imamı günde 4 akçe, müezzini 2 akçe vazifesini Emetullah Başkadın vakfından [47] alıyorken kısa bir müddet sonra Evkaf-ı Hümayun Hazinesi’nden mazbut Kemhacıbaşı Ferhan Ağa vakfından imama 8, müezzine 3 ve kayyıma 2 akçe verilmeye başlanıyor [48]. Muhtemelen 1725 yılında Simkeşhane’nin yanması esnasında mescit zarar görmüş ve Ferhad Ağa tarafından ihya edilip yeni vazifeler tayin olunmuştur. Hekim Çelebi Zaviyesi vakfı mülhakatından olan Kemhacıbaşı Ferhad Ağa vakfının tevliyeti simkeşbaşılara meşruta olup yevmî 20 akçe, nazırı yevmî 2 akçe almakda idi [49]. 1725’den sonra Emetullah Başkadın vakfının muhasebe defterlerinde imam, müezzin ve kayyım ücretlerine dair hiçbir kayıt yoktur. Bu mescitte Cihan Bey vakfından yevmî 1,5 akçe cüzhanlık vazifesi meşrutadır [50].
Simkeşhâne Sebili:
Simkeşhane binasının köşesinde, tramvay yolunda bulunuyordu. Kitabesinin birinci beyti yanındaki mekteb kapısı üzerinde olup, diğer üç beytin her biri sebilin her bir cephesinin üstünde idi. Yazı ta‘lik idi. Kitabe:
Bânû-yı ismet-saray-ı hass-ı Sultan Ahmedî / Hasbeten lillah bu hayr-ı pâki inşa eyledi
Hem sebîlin eyleyih hüddâmın âmâde hem / Mektebe etfâl içün ta‘yin-i üstâd eyledi
Dâr-ı dünyâda vücûh-ı hayra sarfg-ı mâl edip / Cennet içre kendiye bir hâne bünyûd eyledi
Dürriyâ hâtif dedi itmâmının ta’rihini / Bu sebîl ü mektebi Baş Kadın âbâd eyledi 1119 [51]
1957 yılında yol gerişletilmesi sırasında yıktırıldı. Bilhassa parmaklıkları demir işçiliğinin bir harikası idi [52]
Simkeşhâne Mektebi:
Mekteb 1707 yılında Simkeşhane ile birlikte yaptırıldı. 1141 ‘1728/1729] yılında vakıfdan mektebe yapılan harcamalar şöyledir: Mektep hocasına günde 30 akçe; mektep halifesine günde 15 akçe; hat hocasına günde 15 akçe; ferraş(temizlikçi)ye günde 8 akçe; mezbelekeş (çöpçü) günde 10 akçe; mektep sakasına günde 5 akçe; her sene mektepdeki 60 çocuğa elbise verilir; bir senede iki kez çocuklara teferrü (gezinti, piknik) için 40 kuruş; her sene mektebe üç bin okka (3849 kg) kömür verilir [53]. Mektep 1243/1827’de 229 guruş harcanarak tamir edildi[54] . Mektep 1874 yılında tamir ettirilerek Nümune Sıbyan Mektebi hâline getirildi [55]. Ancak gelen muhacirler dolayısıyla tabeler arttığından oturacak yer kalmadığı için başka bir yer aranıldı ve Bâyezid İmareti üzerinde bulunan odalardan münasip yer bulundu. Bu odalarda vengi memurları bulunduğundan onlar da Simkeşhane mektebine yerleştirildi. Daha sonra talebelerin bir kısmı başka bir mektebe yerleştirildi ve Simkeşhane mektebi talebeleri okullarına geri geldiler. Mektep bu kez de 1894 depreminde zarar görüp harap durumda olduğundan tedrisat yapılamadı ve öğrenciler bir müddet Gedikpaşa Kürkçübaşı Seyyid Ali Ağa mektebinde okudular. 1907 yılında Gedikpaşa mektebinde okurlarken [56] 1909 yılında tekrar Simkeşhane mektebine geçtikleri, burada talebeye aşı yapıldığına dair bir kayıttan anlaşılıyor [57]. Ve nihayet Simkeşhane ile birlikte tarih sahnesinden çekildi.
DİPNOTLAR
1- Gönül Cantay, “Simkeşhane” maddesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (DBİA), İstanbul, 1994, C. 6, s. 561; Münevver Gökkaya, Simkeşhane Hanı, İstanbul, 2020 (Marmara Ün. Fen-Edebiyat Fak. Sanat Tarihi Final Ödevi, s. 6; Ekrem Hakkı Ayverdi merhum, ilk darphane hakkında şu bilgileri veriyor: “Fâtih Sultan Mehmed’in ilk darbhânesinin Bâyezıd’da rahmetle Simkeşhâne’nin yerinde olduğu malûmdur. Fâtih’in esas vakfiyesi yerinin Sekbanbaşı Ya‘kub Ağa Mescidi Mahallesi’nde olduğunu bildirir. O zamanki bina nasıldı? Belli değildir. Darbhâne Ayasofya Vakıflar Tahrir Defteri (s. 160)’da “Hanü’l-ma‘rûf bi-Darbhâne Kerbansaray-ı bi-Mahalleti Sekban Başı” ismiyle geçer (Osmanlı Mi‘mârîsinde
Fâtih Devri 855-886 (1451-1481) III, İstanbul, 1973, s. 536; C. IV, İstanbul, 1974, s. 548).
2- Gönül Cantay, agm, s. 561; Halûk Y. Şehsüvaroğlu, Simkeşhane, Cumhuriyet gazetesi, 12 Şubat 1956
3- Osmanlı darphanesinin vasıfları: Sultan Bayezid yakınında büyük bir darphanedir. Kefere asrında kimya sahibi bir papazın evi idi. Daha sonra kimya malı ile büyük bir kilise yaptı. Sultan Mehmed Han kilise ve evi yıkıp darphane etti. Hâlâ kilisenin kalıntıları bellidir. Hâlâ dört tarafı
kale gibidir (Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Hazırlayan: Seyit Ali Kahraman, İstanbul:Yeditepe Yayınları, 20121, 1. Kitap 2. Cilt, s. 752-753; Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Hazırlayanlar: Robert Dankof, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul:YKY, 2006, 1. Kitap, s.
293-294).
4- Madde yazarı belirtilmemiş ise de H. Didem Sunan, yazarının M. Zeki Pakalı olduğunu kaydediyor. Bkz. (Tarihi Gelişim İçinde Darphane- i Amire Yapıları Ve Damga Matbaası’nın Mimari Analizi Ve Değerlendirilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007, s. 30)
5- Meselâ, Çorlulu Ali Paşa’nın Sultan Bâyezid yakınında bulunan Simkeşhane arsası üzerine ihya edilen cami, tekke, imaret ve deshaneye … (AE.SAMD.III, 155-15295); Simkeşhane-i Atik yerine Çorlulu Ali Paşa’nın bina eylediği dârülhadis (C.MF, 98-4893; Çorlulu Ali Paşa merhumun Simkeşhane-i Atik’de bina buyurdukları cami-i şerif (C.EV, 7-320); Simkeşhane-i Atik kurbünde kâin Çorlulu Ali Paşa zâviyesi (C.EV, 171-8549); Atik Sırmakeşhane arsasında müceddeden bina ve ihyasına niyet ve azimet eylediği medrese ve tekke … (A.{DVNSMHM.d. No: 115, s. 539). Merhum Ekrem Hakkı Ayverdi ilk darphane hakkında şu bilgileri veriyor: “Fatih Sultan Mehmed’in ilk darbhânesinin Bâyzıd’da, rahmetli Simkeşhâne’nin
yerinde olduğu malûmdur. Fâtih’in esas vakfiyesi yerinin Sekbanbaşı Ya‘kub Bey Mescidi Mahallesi’nde olduğunu bildirir. O zamanli bina nasıldı? Belli değildir. Darbhâne Ayasofya Vakıflar Tahrir Defteri (s. 160)’da “Hanü’l-ma‘rûf bi-Darbhâne Kerbansaray-ı bi Mahalleti Sekban Başı” ismiyle geçer (Osmanlı Mi‘mârîsinde Fâtih Devri 855-886 (1451-1481) III, İstanbul, 1973, s. 536; C. IV, İstanbul, 1974, s. 548)”.
6- Sinan Ceco, İstanbul’un 100 Hanı, İstanbul, 2012, s. 144.
7- A. Süheyl Ünver, İlim ve Sanat Bakımından Fatih Devri Notları, İstanbul, 1948, s. 117-119.
8- Wolfgang Müller-Wiener, İstanbul’un Tarihsel Topografyası, Çeviren: Ülker Sayın, İstanbul, 2001, s. 354; Necdek Sakaoğlu, “Yangınlar” mad. DBİA, İstanbul, 1994, C. 7, s. 430-432; Kenan Yıldız, 1660 İstanbul Yangını ve Etkileri Vakıflar, Toplum ve Ekonomi, Ankara, 2017, s. 94, 121, 152, 154; Mustafa Cezar, Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar Ve Tabii Âfetler, Türk San’atı Tarihi Araştırma ve
İncelemeleri I, İstanbul, 1963, s. 336-342; Mehmed Halife, Târih-i Gılmânî, Neşreden: Ahmed Refik, İstanbul, 1340, s. 66-70; aynı eserin Kâmil Su tarafından sadeleştirerek yayımı, İstanbul, 1976, s. 94-100.
9- Halil Sahillioğlu, “Darphâne” maddesi, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DVİA), İstanbul, 1993, C. 8, s. 502. Bir mühimme defteri hükmünde bu yeni darbhânenin bir yıl önce de mevcut olduğu görülüyor. Anılan hüküm şöyledir: “1) İstanbul kâimmakâmı Vezir Ömer Paşa’ya ve İstanbul kâdîsına hüküm ki; 2) Darbhâne-i Âmiremde sahib-i ayar olan Hacı
Yusuf arzuhal idüp mahmiye-i mezbûrede vâki‘ Darbhâne-i Atik’in kadimden iki masura suyu olup 3) ihrakdan berü zayi olup hâlâ Darbhâne- i Cedid eşedd-i ihtiyaç ile suya muhtac olduğun bildirüp zikr olunan su Darbhâne-i Cedid’e nakl olunmak bâbında 4) emr-i şerifim reca etmeğin ve Darbhâne-i Atik’in iki masura suyu olduğu defterde mestur ve mukayyed olduğu su nazırı i‘lâm etmekle Darbhâne-i Atik’in 5) bir masura suyu Darbhâne-i Cedid’e nakl olunmak içün hükm yazılmışdır. Fî evâli-i Z sene 100 [16-25.09.1689] (A.{DVNSMHM.d. 98, s. 154, Hüküm No: 948)
10- BOA.İE.ENB, No: 4-467; İE.DRB, No: 2-167-1, 2, 3, 4; AE.SMHD. I, No: 199-15727Ayrıca bkz. Ömerül Faruk Bölükbaşı, 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, İstanbul, 2013, s. 11.
11- Kevork Pamukciyan, Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar – 1 İstanbul Yazıları, İstanbul, 2002, s. 131-133. Eremya Çelebi Kömürcüyan, darphanenin Topkapı’ya taşınmasını net bir tarih vermeden 1707’den evvel nakledildi diyor (İstanbul Tarihi XVII. Asırda İstanbul, Tercüme ve tahşiye: Hrand D. Andreasyan, İstanbul, 1952, s. 149.
12- Halil Sahillioğlu, DVİA, C. 8, s. 502. Diğer bir araştırmacı ise, bu yeni darbhane binasının Topkapı Sarayı avlusunda kurulmakta olan darphaneye takviye olarak yaptırılmış olmalıdır diyor. (H. Didem Sunan, age, s. 30.
13- III. Ahmed’in Başkadın Emetullah Kadın Efendi’ye eski darphane yerini temlik etmiş olduğuna dair berat Topkapı Sarayı
Arşivi’nde 852-90 numara ile kayıtlı olup rulo olduğu için çekimi yapılmamışdır.
14- TS.MA.d, No: 4813-1. Bkz. Vesika: 1
15- TS.MA.d, No: 7645. Bkz. Vesika: 2
16- TS.MA.e, No: 1252-53. Wolfgang Müller-Wiener, binaların Başmimar Mehmed Ağa’ya yaptırıldığını kaydediyor (İstanbul’un Tarihsel Topografyası, Çeviren: Ülker Sayın, İstanbul, 2001, s. 354)
17- TS.MA.d, No: 7645. Hürrem Çavuş Ağa vakfına icare-i zemin verildiğine dair bkz. BOA.C.EV, No: 20-988; AE. SMHD.I, No: 199- 15727; TS.MA.d, No: 7268.
18- Şehsüvaroğlu merhum Şubat 1956’da Turing Kurumu Belleteni’nde yayımladığı makalesinde “helâsı” olarak okuduğu kelime “Halâs Ocağı” dır. Belgede helâ “üç kenif” olarak belirtilmişdir (BOA. MAD, No: 1655, s. 32).
19- Halûk Y. Şehsuvaroğlu, agm, s. 4. TS.MA.d, No: 7645.
20- TS.MA.d, No: 7268; Halûk Y. Şehsuvaroğlu, agm, s. 4.
21- A. {DVNSMHM.d, No: 133, s. 60; C.ZB, No: 14-655; Çelebizâde İsmail Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli -III-, Hazırlayanlar: Abdülkadir Özcan, vd, İstanbul, 2013, s.1471-1472.
22- Halûk Y. Şehsüvaroğlu, agm, s. 4. TS.MA.d, 7268 metni için
bkz. Vesika: 4.
23- Keşif Defteri, EV.HMH, No: 8485.
24- Mustafa Cezar, age, s. 370.
25- BOA.HAT, No: 1573-10; MF.MKT, No: 32-110.
26- BOA.H.H, No: 25035.
27- Halûk Y. Şehsüvaroğlu, agm, s. 4.
28- Bu hususta mükemmel bir çalışma olan şu esere bakılabilir: Sema Küçükalioğlu Özkılıç, 1894 Depremi Ve İstanbul, İstanbul: 2012.
29- BOA. MF.MKT, No: 811-68.
30- Halûk Y. Şehsüvaroğlu, agm, s. 4. Bu hususta bkz. BOA.
Y.A.HUS, No: 262-87-2; İ.HUS, No: 81-43.
31- Halûk Y. Şehsüvaroğlu, agm, s. 4.
32 – https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/oigital/collection/CTA/id/3169.
33- Ekrem Hakkı Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsinde Fâtih Devri 855- 886 (1451-1481) III, İstanbul, 1973, s. 536-537. Simkeşhane’nin son dönemlerine ait Anıl Sıçrayık, İstanbul’da Eski Eser Tahribi (1908- 1938), İstanbul, 2019, s. 282 (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) ile 555 No’lu Encümen Dosyası’na bakılmalıdır.
34- 13 Haziran 1957 tarihli Havadis gazetesinde “Simkeşhane Yıkılıyor” haberi.
35- Bedi N. Şehsüvaroğlu, Orhan Kemal Kütüphanesi-Eski Simkeşhane Beyazıt’dan naklen (https://kultursanat.istanbul/haberler/simkeşhane). Merhum Bedi N. Şehsüvaroğlu, Simkeşhane’nin kurtarılması
için çok gayret sarfetmiş, yazılar yayımlamıştır. Meselâ bkz. “Bayezid Meydanı ve Tarihî Simkeşhane (26 Şubat 1968 tarihli Tercüman gazetesi); Fatih Devri Yadigârı Bir Anıt: Simkeşhane, 24 Ağustos 1970 tarihli Yeni Asya gazetesi (Nuran Yıldırım, Prof. Dr. Bedi N. Şehsüvaroğlu, Türk Tıp Tarihi ve Kültürüne Katkıları, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 21, 1(2020): 151 192)’den naklen. Prof. Dr. Behçet Ünsal da bu süreçte Türk mimarisinin nadir endastri abidelerinden biri olan Simkeşhane’nin yıkılmaması için himmet edenlerden biri idi. Allah rahmet etsin, nur içinde yatsın. Bkz. İstanbul’un İmarı Ve Eski Eser Kaybı, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, II, İstanbul, 1969, s. 31- 34.
36- https://kultursanat.istanbul/haberler/simkeşhane
37- Ematullah, Emete, Emeti, Emtullah, İmatullah. Erkekler için “Allah’ın kulu” anlamında Abdullah kadınlar için Emetullah kullanılır (Cem Dilçin, Adlar Sözlüğü, İstanbul, 2014, s. 118).
38- Çokça tekerrür eden bu karışıklığa Betül İpşirli Argıt (Rabia Gülnuş Emetllah Sultan, İstanbul, 2014, s. 188; Semiha Nurdan, “Sultan III. Ahmed Döneminde Hayırsever Bir Saraylı Kadın: Emetullah Başkadın Vakfı ve Vakfiyeleri”, ANKARAD, 2020; 1 (1) s. 183.
39- Semiha Nurdan, “Sultan III. Ahmed Döneminde Hayırsever Bir Saraylı Kadın: Emetullah Kadın Vakfı Ve Vakfiyeleri”, ANKARAD, 2020, 1 (1), s. 187-188.
40- Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî, Mecmuâ-i Tevârih, Hazırlayanlar: Fahri Ç. Derin, Vahid Çabuk, İstanbul, 1985, s. 172-173; Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, İstanbul, 2011, s. 301-302; M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları Ve Kızları, Ankara, 1980, s. 79-
80; Betül İpşirli Argıt, Rabia Gülnuş Emetullah Sultan (1640-1715), İstanbul, 2014, s. 47-48, 188; Mehmet Nermi Haskan, Eyüpsultan Tarihi, İstanbul, 1966, s. 137.
41- Ayvansarâyî Hüseyin Efendi, Ali Sâtı‘ Efendi, Süleyman Besim Efendi, Hadîkatü’l-Cevâmi‘, Hazırlayan: A. N. Galitekin, İstanbul, 2001, s. 179-180.
42- TS.MA.e, No: 1174-29.
43- TS.MA.d, No: 8851.
44- BOA.EV.HMH, No: 8485.
45- Ekrem Hakkı Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsinde Fâtih Devri 855- 886 (1451-1481), C. III ve IV, İstanbul, 1973, s. 497, 536-537, 548.
46- Ayvansarâyî Hüseyin Efendi, age, s. 180; TS.MA.d, No: 8851; VGM. DEFTER, 801, s. 128; VGM. DEFTER, 801-62-25.
47- TS.MA.e, No: 1174-29.
48- EV. MKT.CHT, No: 602-272; İE.EV, No: 38-4383; AE.SMST.III,
No: 290-23205; TS. MA.e, No: 771-60; C. İKTS, No: 18-897.
49- BOA. C.EV, No: 3-141; EV.HMH, No: 7274.
50- BOA. İE.EV, No: 60-6573; C. EV, No: 227-11339
51- Hatice Aynur, Hakat T. Karateke, Aç Besmeleyle İç Suyu Han Ahmed’e Eyle Dua III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul, 1995, s. 107-108, İzzet Kumbaracılar, İstanbul Sebilleri, İstanbul, 1938, s. 29
52- Behçet Ünsal, İstanbul’un İmarı Ve Eski Eser kaybı, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, İstanbul, 1969, s.34.
53- TS.MA.d, 6514.
54- BOA.HAT, 1573-10.
55- MF.MKT, 21-31.
56- MF.MKT, No: 1004-25.
57- Y.PRK.SH, No: 7-56.
AŞAĞISI SADECE WEB SİTESİNE EKLENECEK
VESİKALAR
Vesika: 1: (TS.MA.d, 4813)
Defter-i surre-i şerifehâ-i evkâf-ı şerife sâhibetü’l-hayrât ve’l-hasenât hazret-i Başkadın dâmet ismetuha der mevzi‘-i Darbhâne-i Atik der İstanbul Mekke-i Mükerreme’de mes‘a-i şerifi beher yevm tathir ve tanzif etmek içün ferraş ta‘yin olunmuşdur: Fî sene bi-hisab-ı guruş 22,5 aded Mekke-i Mükerreme ahalisine fî sene 200 aded guruş Mekke-i Mükerreme ağalarına fî sene tuğralı altun 40 aded. Bi-hisab-ı guruş 105 aded. Medine-i Münevvere’de Şeyhülharem ağaya nezaret içün fî sene 2 hasene, Bi-hisab-ı guruş 4,5 aded Medine-i Münevvere ve Ravza-i Mutahhara’da hizmet eden ağalara. Neferen: 40. Fî sene 40 hasene. Bi-hisab-ı guruş 90 aded
Medine-i Münevvere ve Ravza-i Mutahhara’da Bâb-ı Cibril bevvabına fî sene 10 hasene. Bi-hisab-ı guruş 22,5 aded Medine-i Münevvere ve Ravza-i Mutahhara’da beher yevm on dört
zevrak ile su sebil etmek içün ta‘yin olunmuşdur fî sene 28 hasene. Bihisab- ı guruş 63 aded
Medine-i Münevvere ve Ravza-i Mutahhara’da Ahzıharem ta‘bir olunan mahal fukarasına fî sene 200 guruş aded Medine-i Münevvere ahalisine fî sene 200 guruş aded Medine-i Münevvere’de Harem-i Şerif dahilinde olan hammam mühimmâtıçün fî sene tuğralı altun 80 aded. Bi-hisab-ı guruş 210 adedKudüs-i şerif ahalisine fî sene guruş 200 aded
Yekûn ________________
Guruş: 1317, 5 aded
***
Vesika: 2 (TS.MA.d, 7645) 10.7.1111 [01.01.1700]
Simkeşhane binasının tekmil olan oda ve tekmil olunmak üzre yapılan odaların defteridir. Simkeşhane kapusı tarafı Divanyolu’yla tahtında yedi cedid ve sebile muttasıl üç atik dükkân ve üzerinde iki kat on sekiz oda ve iç tarafında üç kat yirmi üç oda mecmû‘u kırk bir oda ve on dükkân sıva ve döşemeleriyle tekmil ancak pencere kanadları ve oda kapılarının ba‘zıları
henüz mahallerine vaz‘ olunamamışdır.
10 bâb dükkân
41 bâb oda
İkinci Daire bir tarafı Simkeşhane havlısı ve bir tarafı mahalle haneleri üçer kat iki sıra araları kendi yolu ve ittisâlinde su hazinesi ve üzerinde iki oda ile mecmû‘u otuz iki odanın döşemeleri tekmil ve sıvasına ve sair kusuruna mübaşeret olunmak üzeredir.
32 bâb oda
01 bâb (Merdiven başında bölme oda)
33
Su hazinesi: 1
Üçüncü Daire Simkeşhane’nin ard tarafında tarik-i âmm Eğeciler tarafı tahtında on bir dükkân ve ibadullah içün ihya buyurulan çeşme ve fevkinde iki kat yirmi dört oda ve iç tarafında iki daire yirmi dört oda mecmû‘u kırk sekiz oda ve odalar tekmil ancak döşemesinde bir mikdar
kusur ve henüz sıvasına mübaşeret olunmamaşdır.
11 bâb dükkân
48 bâb dükkân
1 bâb kal ocağı
Dördüncü Daire Kuyumcular tarafı tahtında sekiz dükkân ve fevkinde iki kat on sekiz oda ve iç tarafında üçer kat oda ki dolap yeri dört oda tahtında olmağla dört oda i’tibar ile mecmû‘u otuz dokuz odanın yirmi sekizi tekmil ve on birine henüz mübaşeret olunup tekmil olanların dahi döşeme ve sıva ve sair kusurlarına henüz mübaşeret olunmamışdır.
39 bâb oda
8 bâb dükkân
Mecmû‘u _____________________
Mescid-i şerif: 2 bâb
Odahâ: 161
Dekâkin: 29 bâb
Çeşme: 1 bâb
Su hazinesi: 1 bâb Kal ocağı: 1 bâb
Zikr olunan odalardan yüz elli oda ve tahtında dükkânlar tekmil olunup sıva ve döşemelerinde ba‘zı kusurları olup ve on bir odanın binasına henüz mübaşeret olunmuşdur zikr olunan yüz altmış bir odanın kusurları bi’l-cümle bundan iki aydan bi-avnillahi te‘âlâ tamam olur.
Ve vasat-ı binada tasmim olunan dört oda üç tabaka olmak üzre resm olunan mahalle henüz mübaşeret olunmayup temellerinde mukaddem çıkan taşlar misillü büyük taşlar olduğu zahir bu sûretde temelleri hafr ve taşlar ihrac olunca ve âhar vakte muhtac olmağla ne mikdar günde
tamam olacağı kat‘ olunmaz ve hem Simkeşhâne fukaraları bu odalar yapılmağla meydan dıyyık ve sair odaları sıklet gelür ve yapılmadığı evlâdır ve bu odalardan hasıl olacak icare dahi mukaddem çıkan taşlardan büyük taşlar olup ihrac ve tathir olunca şita hulûl idüp zaman mürur eder ve hem masrafı dahi noksan olur ne vechile ferman buyurulur.
***
Vesika: 3 (TS.MA.d, 8851):
Bâ-fermân-ı âlî bina olunan Simkeşhanenin mescid-i şerif ve çeşme ve dekâkin ve oda ve sair tetimmatları Fevkanî ve tahtanî mescid-i şerif. Bâb: 2
Tahtında olan mescid Simkeşhane’ye muttasıl Bakla Odaları dimekle
ma‘ruf mahalle ahalilerine kadimî mahalli tagayyür olmayup yine mahallinde yapılmışdır
Zikr olunan Bakla Odaları ahalilerine ve mescid-i mezkûr cemaatlerine derun-ı mahalleye icra olunan ãb-ı mâ-i leziz. Çeşme: 1 bâb
Suya kemal-i ihtiyacları olmağla hayrat-ı cezileleri olmak üzre Simkeşhane derununda olan hazneden verilmişdir. Simkeşhane ardında tarik-i âmma ihyası ferman buyurulup cereyan
eyleyen mâ-i leziz su haznesiyle çeşme: 1 bâb Derun-ı Simkeşhane’de hazinesiyle çeşme: 1 bâb Etrafında abdest almak üzre dört lüle muslukları vaz‘ olunmuşdur.
Altun ve sim çekmek içün dört oda tahtında bir kebir dolap yeri: 1 bâb
Kal ocağı: 1 bâb
Üç mahalde kenif: 7 bâb
Fevkanî oda: 69 bâb
Vasat oda: 61 bâb
Tahtanî oda: 27 bâb cedid alınmışdır= 2 atik meremmatı olunmuşdur=
29 bâb
Dekâkin: 26 bâb cedid olunmuşdur+3 atik meremmat olunmuşdur= 29
bâb
Cem‘an yekûn _____________
Mescid-i şerif: 2 bâb.
Çeşme-i mâ-i leziz: 3 bâb
Oda: 159 + 4 dolap yeri= 163 bâb
Dekâkin: 29 bâb ikişer kişinin olmak üzre
Dolap yeri: 1 bâb
Kal ocağı: 1 bâb
Kenif: 7 bâb
Sebil ve mektebin kurşunları tecdid ve iktiza eden meremmatı bi’l-cümle
olmuşdur.
***
Vesika: 4 (TS.MA.d, No: 7268)
Hüve
1) Sâdır olan ferman-ı şerif-i âlîşâna imtisalen bu fakir derun-ı arzuhalde mestur merhume Başkadın Emetullah evkafı mütevellisi ve kâtib ve cabisi ve simkeş esnafı ihtiyarları cemm-i gafir 2) müslmîn ile vâkıfe-i merhumenin evkafı müsakkafatından olup simkeş esnafına mahsus derun birununda olan fevkanî ve tahtanî odaları kârgir dekâkin taraf-ı vakfdan
el-yevm 3) icare-i vahide ile esnaf-ı mezkûreye icar olunagelen Simkeşhane’nin üzerine varılup cümle muvacehesinde keşf ve muayene olundukda Simkeşhane-i mezkûre derununda simkeşan 4) eminine tahsis olunan yedi bâb oda ile ma‘a yüz altmış dört fevkanî ve tahtanî odalar ile ahşabdan zemini bir mütevelli odası ve bir kapucı odası ve bir telci odası olup 5) ve birununda yirmi dokuz bâb dekâkin müştemil olduğu müşahade olunup lâkin simkeşhane-i mezkûrenin ba‘zı mahalleri ta‘mire muhtac olup ve müstecirininden icare tahsilinde suubet olup vakfın 6) dahi masarif-i kesiresi olmağla zaruret hissetmeğin simkeşhane-i mezkûr
odaları sair evkaf müsakkafatı misilli icare-i muaccele ve müeccele misilleri ile âhara icar olunması taraf-ı vakfa enfa‘ ve hayırlı 7) olup ve esnafı mezkûre ihtiyarları cemm-i gafir ve cumu‘-ı kesir vech-i meşrûh üzre icar olunması enseb ve taraf-ı vakfa hayırlı olduğunu her biri haber verüp kârhâne-i mezbûrenin 8) fevkanîsi yüz yirmi yedi bâb ve tahtanîsi otus
bâb ve Emin-i Simkeşe mahsus fevkanî üç oda ve tahtanî bir dolap olup önünde ve etrafında yirmi dokuz bâb dekâkin olduğu 9) sebt-i defter olundu. Ber-vech-i âtî zikr olunur. Fi’l-yevmi’l-işrîn Zilhicceti’ş-şerife lisene erba‘a ve hamsîn ve miie ve elf
29 Z 1154/26.02.1742
Der icare-i Çerağî Mustafa fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Aksaraylı Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Bursavî İbrahim. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Kara Osman. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Telcioğlu Ahmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Mustafa Beşe. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Yiğitbaşı. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Muhtedioğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Simkeşbaşı oğlu Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher
şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Emin Çelebi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Hacı Osman. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i es-Seyyid İsmail. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Telcioğlu Süleyman. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Baladlı İbrahim. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Tataroğlu Ali. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i İki karındaşlar. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i YeniköylüAli ve Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher
şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Hayrullah. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Yanıkkemer Nısf Hasan. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Emir Ahmed Efendi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i el-Hâc Lâtif. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Samatyalı Samuil. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Arnavud Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Kürd el-Hâc Hüseyin. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Cebeci Musa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Hamamcı Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i İpekcizâde. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Paşalı Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Bayrakdar Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Hemzeoğlu Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i el-Hâc Murtazaoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Çukadaroğlu Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Neffasoğlu Muhmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i ÇukadaroğlusHacı Hüseyin. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher
şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Silivrikapılı Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Şehrî Hacı Ahmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Tumubacı Kara Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Önbedik es-Seyyid Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher
şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Yüncü Abdullah. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Hasköylü Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Elvanoğlu Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Hallacoğyu Çerağî Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher
şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Sancakdaroğlu Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Kâtiboğlu Abdullah. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Kemerhanlı Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Habbevi Uzun Fetteh. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Çadırcızâde. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Gavga Ahmed Beşe. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Macar Hüseyin Beşe. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Derviş Ağa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i es-Seyyid Mehmed Çelebi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher
şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i es-Seyyir Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Samatyalı Uzu Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Soğanoğlu Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Etmekcioğlu İsmail. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Küşterişlioğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Elâgöz Çerağî Ahmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Tulacı Hüseyin. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Gök el-Hâc Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i el-Hâc Musu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Suluk Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Uzun Mustafa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Macar Halil Beşe. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Ağracık Çerağî Hasan. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i İmam Odası. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Çerkez Çerağî Mehmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Yiğitbaşı Çerağî es-Seyyid Mehmed Fevkanîde oda. Aded:
- Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i İzmirlioğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Halıoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Hacı Ahmed. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Çadır Mehteri. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Toklac Odası. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Geçer Ali Odası. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Etmekcioğlu Asoder. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Yasef zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Gül Artin zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Sarrafoğlu Des (?). Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Burnaz Menal. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Misahik zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Mizli zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Sofiloğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Andriya zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Anorakcıoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Terbuşcu Kirkor. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Geçer Mihal zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Genç Ovanis. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Alevli Kotic. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Kanburoğlu Yogaz. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Kanduk Avanis zımmî Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Kanbur Yogaz. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Canımoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Bursavî Kirkor. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Sarı Yanık. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Yazıcıoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruş
Der icare-i Arakil zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Karakurd zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Kasbaroğlu Karabet. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Asador zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Haşederoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Benli zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Alacacıoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Abdal Ermeni. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Haçadaroğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Karabet zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Halimoğlu Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Hasköylü Yasef. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Salamanoğlu Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Yafesoğlu. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2 guruşYafesoğlu
Yahudi.
Der icare-i Ebeoğlu Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Kara Hayim Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Harun Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Varta zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Meruhay Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Maeloğlu Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Halık Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Rafael Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Mihal Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Şiva Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Yiğitbaşı Musa. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Der icare-i Şame Vilad Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Ortaköylü Arakel. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Kapıkıran Yahudi. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2 guruş
Der icare-i Ahmed ve Süleyman. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2 guruş
Der icare-i Harsum zımmî. Fevkanîde oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2
guruş
Tahtında Olan Odalar
Der icare-i Simkeşbaşı. Tahtında oda. Aded: 2. Beher şehr icare: 5 guruş
Der icare-i Alemkaş Ali. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Firuz Ahmed. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Saycı Bayram. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Samancıoğlu Abdullah. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2,5 guruş
Der icare-i Çırakcı el-Hâc Mehmed. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2,5 guruş
Der icare-i Süleyman Ağa. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Mısırlı İsmail. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Saraçoğlu İsmail. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Sucu Kürd Ömer. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Altımermerli Ömer.. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Avans zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Onnikoğlu zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Arakil zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Macar Delvir zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Mıgırdıcoğlu. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Galatalı Agop zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Küçük Maçador zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2,5 guruş
Der icare-i Ekşioğlu zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Anas Çerağî zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Tatus zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Lagone zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Sandalcı Onnik zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr
icare: 2,5 guruş
Der icare-i Uzun İsan Yahudi. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Sarraf zımmî. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Altuncı Yahudi. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Halascı Yahudi. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare: 2,5
guruş
Der icare-i Ohanoğlu Yahudi. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Der icare-i Küçük Yoğurdcu. Tahtında oda. Aded: 1. Beher şehr icare:
2,5 guruş
Yekûn Fevkanîde oda: 137 aded. Beher şehr icare: 354 guruş
Yekûn Tahtında oda: 30 aded. Beher şehr icare: 75 guruş
Tahrir olnannan ma‘da Emin-i Simkeşâne icaresinde fevkanîde oda aded:
3 ve tahtanîde olan yekûn beher şehr icare: 80 guruş
Simkeşhane Taşrasında Mevcud Sağ ve Solunda Vâki‘ Dekâkin Ücerâtı
Zikr Olunur
Sağ tarafında dekâkin. Aded: 4. Beher şehr beşer guruşdan 40 guruş
Sol tarafında dekâkin. Aded: 6. Beher şehr dörder guruşdan 24 guruş
Önde vâki‘ dekâkin. Aded: 19, Beher şehr birbuçuk guruşdan 28,5 guruş
Cem‘an min haysül mecum‘: 481,5 guruş
Derûn-ı deftreden bâ i‘dad derûnunda bir kapıcı odası ve bir mütevelli
odası ve bir bekçi odası ahşabdan bina olunmuşdur.
Hurrire hâze’d-defter bi-ma‘rifeti’l-fakîr ilellahi te‘âlâ el-Kadîr
Derviş Mustafa el-müfettiş bi-Evkafi’l-Haremeyni’ş-Şerifeyn gufira lehû
MÜHÜR
Vesika: 5 (TS.MA.d, No: 7358)
Suret-i muhasebe-i mahsulat-ı icarat han-ı simkeşhane an vakf-ı şerif
merhume ve mağfurun leha Emetullah Başkadın hüdavendigâr-ı esbak
merhum ve mağfurün leh Sultan Ahmed Han Gâzi tabe serahu der nezdi
cami-i şerif-i Sultan Bayezid Han-ı Veli der İstanbul an zaman-ı Teberdar
Veli Halife kaimmakam mütevelli-i vakf-ı müşarün-ileyha el-vâki‘
der sene 1212 ilâ gaye-i sene-i minhü
An mahsulât _______
İcare-i vahide-i odaha ve dekâkin han-ı simkeşhane an gurre-i M sene
1212 ilâ gaye-i Z [1798]. 9006 guruş
El-vezâif ________
Hademe-i vakf der İstanbul ve Bursa gurre-i M 1212 ilâ gâye-i Z: 1371
guruş
El-masarifat _________________
ber mu‘tad gurre-i M bene 1212 ilâ gaye-i Z
Masarif-i mevludü’n-Nebi (aleyhi’s-salâtü ve’s-selâm). 130 guruş
Eda-i bedel-i hac: 500 guruş
Eda-i surre-i şerif: 1340 guruş
Baha-i kapama sıbyanan İstanbul ve Hasköy: 450 guruş
Baha-i şem‘-i asel ve revgan-ı zeyt: 115 guruş
Masarif-i puşide-i sakf ve kademha-i han-ı Simkeşhane: 96 guruş
Eda-i maaş-ı mütevelli-i vakf ba-hatt-ı hümayun: 600 guruş
Eda-i mukataa der zeminha-i bazı evkaf: 93,5 guruş
Masarif-i dehliz ve odaha-i han-ı simkeşhane: 81,5 guruş
Masarif-i rah-ı âbî der çeşme-i destereciyan ve han-ı mezbur: 93 guruş
Masarif-i lâğımha-ı Han-ı Simkeşhane: 53 guruş
Masarif-i kiremid ve hacer ve meraste ve baha-i tulumba ve ücret-i
amele: 38 guruş
Eda-i taamiye ve divan-ı mütevelli ve ihzariye ve baha-i ahker ve bahai
kurban: 253,5 guruş
Eda-i harc ve bedel-i muhasebe ve kisedâriye ve kalemiye: 35 guruş
3- Osmanlı darphanesinin vasıfları: Sultan Bayezid yakınında büyük bir darphanedir. Kefere asrında kimya sahibi bir papazın evi idi. Daha sonra kimya malı ile büyük bir kilise yaptı. Sultan Mehmed Han kilise ve evi yıkıp darphane etti. Hâlâ kilisenin kalıntıları bellidir. Hâlâ dört tarafı kale gibidir (Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Hazırlayan: Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 20121, 1. Kitap 2. Cilt, s. 752-753; Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Hazırlayanlar: Robert Dankof, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul: YKY, 2006, 1. Kitap, s.
293-294).
4- Madde yazarı belirtilmemiş ise de H. Didem Sunan, yazarının M. Zeki Pakalı olduğunu kaydediyor. Bkz. (Tarihi Gelişim İçinde Darphane-i Amire Yapıları Ve Damga Matbaası’nın Mimari Analizi Ve Değerlendirilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007, s. 30)
5- Meselâ, Çorlulu Ali Paşa’nın Sultan Bâyezid yakınında bulunan Simkeşhane arsası üzerine ihya edilen cami, tekke, imaret ve deshaneye … (AE.SAMD.III, 155-15295); Simkeşhane-i Atik yerine Çorlulu Ali Paşa’nın bina eylediği dârülhadis (C.MF, 98-4893; Çorlulu Ali Paşa merhumun Simkeşhane-i Atik’de bina buyurdukları cami-i şerif (C.EV, 7-320); Simkeşhane-i Atik kurbünde kâin Çorlulu Ali Paşa zâviyesi (C.EV, 171-8549); Atik Sırmakeşhane arsasında müceddeden bina ve ihyasına niyet ve azimet eylediği medrese ve tekke … (A.{DVNSMHM.d. No: 115, s. 539). Merhum
Ekrem Hakkı Ayverdi ilk darphane hakkında şu bilgileri veriyor: “Fatih Sultan Mehmed’in ilk darbhânesinin Bâyzıd’da, rahmetli Simkeşhâne’nin yerinde olduğu malûmdur. Fâtih’in esas vakfiyesi yerinin Sekbanbaşı Ya‘kub Bey Mescidi Mahallesi’nde olduğunu bildirir. O zamanli bina nasıldı? Belli değildir. Darbhâne Ayasofya Vakıflar Tahrir Defteri (s. 160)’da “Hanü’l-ma‘rûf bi-Darbhâne Kerbansaray-ı bi Mahalleti Sekban Başı” ismiyle geçer (Osmanlı Mi‘mârîsinde Fâtih Devri 855-886 (1451-1481) III, İstanbul, 1973, s. 536; C. IV, İstanbul, 1974, s. 548)”.