İSTANBUL PİYASASINDA SANAT VE KÜLTÜR ETKİNLİKLERİNİN TEKNOLOJİ İLE ENTEGRASYONU

“Sanal Dünyada Kültürel Miras”
Dijitalleşmenin sanat ve kültür üzerindeki etkisi İstanbul’da yeni ufuklar açmaya devam ediyor. Belediyeler, özel kurumlar, kamu kurum ve kuruluşları, müze ve ören yeri, galeriler gibi kültür mirası için önem taşıyan mekânların dijital stratejiler geliştirerek çevrim içi etkinlikler düzenlemesi, sanatı daha erişilebilir ve kapsayıcı hâle getiriyor. Teknolojinin sunduğu olanaklar, İstanbul’un dinamik sanat ortamının geleceğini şekillendirirken, sanatın insanları bir araya getirme ve düşünceyi zenginleştirme potansiyelini de arttırıyor.
Son yıllarda, teknoloji ile sanatın kesif bir biçimde birbirine entegre olduğu bir döneme tanıklık ediyoruz. Bu entegrasyon, İstanbul’un hareketli sanat ve kültür sahnesinde de önemli etkiler yaratmış durumda. Hem izleyici hem de katılımcılar için sanat deneyimini dönüştüren bu yenilikler, teknolojinin yaratıcı gücü ile sanatı bir araya getiriyor.
Her yıl düzenlenen ulusal ve uluslararası kültür sanat etkinlikleriyle hareketli ve zengin bir sanat ortamına ev sahipliği yapan İstanbul, bu etkinlikler ile yerel sanatçılar ve uluslararası katılımcılar için geniş bir platform sunarak şehrin kültür sanat hayatını canlı tutuyor. İstanbul genelinde son yıllarda yaşanan ekonomik ve sosyal değişimler, sanat piyasasını da çeşitli şekillerde etkiledi. Pandemi döneminde fiziksel etkinliklerin sekteye uğramış olması, sanatçıları ve kurumları hazırlıksız yakalayarak izleyicilere ulaşmak için yeni yollar aramaya sevk etti. Bu süreçte, dijitalleşme gündemde olsa da sınırlı kaynaklar nedeniyle bu alan tam anlamıyla geliştirilemedi. Ancak pandemi sürecinde çeşitli kültür- sanat kurumları faaliyetlerini dijital ortama taşımaya çalışarak, arşivlerini açık kaynak olarak web sitelerinden erişime açtı. Atölyeler, söyleşiler, konserler online platformlara taşındı.
Bununla birlikte, pandemi sonrası dönemde fiziksel etkinliklere olan ilgi yeniden artmaya başladı. Her geçen gün dijital ortamda ulaşılabilirlik artsa da dijitalleşme kendini fiziksel ortamlarda da göstermeye devam ediyor.

Katılımcı Deneyimini İyileştiren Mobil Uygulamalar
İstanbul’daki sanat etkinliklerinde mobil uygulamaların rolü giderek artıyor. Örneğin, İstanbul Bienali, Yeditepe Bienali gibi büyük organizasyonlar, izleyicilerin etkinlikler boyunca rehberlik alabileceği ve sanatçıları daha yakından tanıyabileceği mobil uygulamalar sunuyor. Bu uygulamalar, kullanıcılara eserlerin detayları, konum bazlı rehberlik ve etkinlik programları gibi bilgileri kolayca erişilebilir hâle getiriyor. Mobil uygulamalar aracılığıyla kültür ve sanat etkinliklerini takip etmek, etkinlik satın almak mümkün.
Sanat Cepte; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı sanat birimleri resmi mobil uygulamasıdır. Bakanlığa bağlı sanat birimleri tarafından tüm Türkiye’de gerçekleştirilen etkinliklerinin duyuru, takip ve satın alma işlemlerinin yapılmasına olanak sağlar.
Suriçi Fatih; Fatih Belediyesi’nin tüm sosyal, kültürel, eğitim ve spor etkinliklerinin takip edilerek başvuru yapabileceği ve diğer pek çok hizmete hızlı bir şekilde ulaşılabileceği bir uygulamadır.
Piri; Yapay zekâ destekli seyahat planı ve sesli turlar ile dünyanın birçok şehrinde seyahat rehberliği hizmeti sunuyor.
Radar Türkiye; İBB A.Ş. tarafından geliştirilen uygulama ile tüm Türkiye’de gerçekleşen sanat etkinliklerinin duyuruları, takibi ve satın alma işlemleri yapılabilmektedir. Uygulama içerisinde bulunan harita ile lokasyona göre günlük kültür sanat etkinlikleri görülebiliyor.
Müze Kart; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığına ait uygulama üzerinden müze kart oluşturarak 350’den fazla müze ve ören yerine giriş yapabilir, sesli rehber ile eserler hakkında bilgi alınıyor.
İstanbul Senin; İBB tarafından geliştirilen uygulama, karekod ile pek çok hizmete erişim sağlarken, kültür-sanat etkinlikleri için de kullanılıyor.

Sosyal Medya ve Çevrim İçi Yayınlar
Galeriler, inisiyatifler, müze ve bağımsız sanat kurumlarının sosyal medya platformlarında düzenlediği canlı yayınlarla izleyicilere sergi turları, sanatçı konuşmaları, söyleşiler ve çeşitli etkinlikler sunuyor ve bu yolla sanatseverlere çevrim içi erişim imkânı sağlıyor. Genellikle kurumlar açılış, sanatçı konuşması veya etkinliklerde sosyal medya canlı yayını ile, katılım sağlayamayan izleyici ve takipçilerine ulaşmayı amaçlıyor. Ek olarak sosyal medya ve web sitelerinde eşzamanlı olarak kültür-sanat etkinlikleri hakkında içerik paylaşan Sanatokur, Sanatatak, Artdog, Sanattan Bir Haber Var gibi sosyal medya hesapları güncel etkinliklerden haberdar eden oluşumlardan.
Sosyal medya platformlarında viral olan kısa videolar, söyleşi ve seminerler sanatı daha genç bir kitleye ulaştırma konusunda etkili olduğu ortada. Örneğin Youtube; sanatçılar ve sanatseverler için sınırsız bir keşif ve ifade alanı sunarak sanatın demokratikleşmesine katkıda bulunur. Sanat tarihinden çağdaş sanat sergilerine, konserlerden müzikal performanslara, sinemadan edebi eser incelemelerine kadar geniş bir yelpazede çok çeşitli içeriğe erişimi kolaylaştırıyor. Örneğin Artkolik Sanat Platformu Youtube kanalında birçok sanatçı, kültür sanat profesyoneli ile konuk programları ve söyleşiler yayınlıyor. ArtTv ise hem web sitesi üzerinden hem de Youtube kanalı üzerinden güncel sanat etkinlikleri, sanatçı konuşmaları, kültür-sanat haberleri yapan online bir sanat televizyonudur. Dijital platformlar, dünyanın her yerinden istenildiği zaman erişilebilir olmasıyla fiziksel sınırları aşarak sınırsız bir öğrenme alanı oluşturur.
Bunun yanı sıra online müzayedeler pandemi döneminde salon müzayedelerinin yerini alarak hem sosyal medya hem de müzayede şirketlerinin web sitelerinden takip edilip eser satın alabilme imkânı yaratmaktadır. Sanatseverler mobil cihazları yardımıyla belirlenen günlerde canlı müzayedelere istedikleri her yerden katılarak piyasa takibi ve satın alma işlemlerini yapabiliyorlar. Örneğin mobil uygulama platformlarından ve web sitelerinden Artam ve Müzayede App gibi müzayede evleri takip edilebilirken çevrimiçi olarak Online Müzayede, Sessiz Müzayede, Zeplin Müzayede gibi müzayedeler bulunurken, Instagram üzerinden de Kaş Sanat, Depo Müzayede, Niş Art Gallery gibi müzayedeler belli zamanlarda müzayedelerini gerçekleştiriyor.
3D sanal turlar ve Dijital arşivler
Teknolojinin etkisi sadece fiziksel deneyimlerle sınırlı kalmamış, aynı zamanda sanatın dijital platformlardaki varlığını da derinleştirmiştir. Pandemi ile birlikte T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Ayasofya Camii, Süleymaniye Camii ve Kariye Müzesi gibi 60’a yakın tarihi mekân ve ören yeri dijital ortama taşınarak, 3D sanal turlarla dünyanın dört bir yanından ziyaretçilerini dijital olarak ağırlamaya başlamıştır. Bu projelerle hem yerel hem de uluslararası izleyicilere bölgenin zengin tarihi tanıtılmaktadır.
Fatih Belediyesi de Suriçi’nde aynı misyonu yürütüyor. Çeşitli projelerle mezar taşlarının okunması ve belgelenmesi, tarihi belgelerin dijitalleştirilmesi ve tematik haritalar oluşturma gibi çalışmalarla kültürel mirasın korunmasında dijital araçların önemine dikkat çekiyor. Etkinliklerde dijital sanatçılar ve yeni medya uygulamaları ön plana çıkıyor. Özellikle sanat ve teknolojiyi birleştiren video mapping gösterileri ve dijital enstalasyonlar, bölgenin geleneksel dokusunu modern bir estetikle buluşturuyor. Pandemi döneminde faaliyete online olarak geçirilen ve Belediyeye ait Kadırga Sanat Galerileri ve Nusret Çolpan Galerisi sergilerini sanal turlar ile sanatseverlerin dijital olarak gezmesine olanak tanıyor. Ayrıca restorasyonunu üstlendiği Yedikule Hisarı’nı da bir sanat merkezine dönüştürdüğünü, 360° sanal tur ile görünürlüğünü arttırdığını, kültür-sanat projeleri ile kültür mirasını sosyal yaşama entegre ettiğini söylemeliyiz.
Farklı kurumlara baktığımızda da benzer durumlarla karşılaşıyoruz. Pera Müzesi, Borusan Contemporary hem güncel hem geçmiş sergilerini 360° sanal tur olarak ücretsiz erişime açtı. Millî Reasürans Sanat Galerisi, Yapı Kredi Kültür Sanat, Rahmi M. Koç Müzesi, Pera Müzesi gibi kurumlar ise geçmiş sergilerini sanal tur olarak yayınlayabiliyor. Ticari galerilerden ise Ankara’dan Galeri Soyut ile Zilberman İstanbul, Berlin ve Miami şubelerinden sergilerini sanal gezintiye sunuyor.
Çağlar Fidan gibi sanatçılar, Osmanlı müzik mirasını dijital platformlarda yeniden canlandırıyor aynı zamanda, Suriçi’ne özgü müzik arşivleri dijital ortamlara taşınarak erişilebilirliği artırılıyor. İKSV ise Caz ve Müzik Festivallerini çalma listeleri şeklinde Spotify üzerinden yayınlıyor.
ANAMED Library Podcast ise ANAMED kütüphanesi tarafından oluşturulan gönüllülük programı kapsamında, kütüphane ve arşivlerdeki gelişme, proje ve yenilikleri sohbet şeklinde dinleyicileriyle paylaşıyor.
Salt Araştırma, 2 milyonu aşkın fotoğraf, katalog, belgeden oluşan koleksiyonunu dijitalleştirerek çevrimiçi erişime açtı. digitalSSM (Sakıp Sabancı Müzesi), 4 bine yakın katalog kaydı ve 77 binden fazla görsel içeriyor. Müzenin kuruluşundan bu yana derlenen bilgileri içeren, hâlâ üzerinde çalışılan bir veri tabanıdır.

Sanatta Yeni Deneyimler: Online Atölyelerin Yolculuğu’
Fiziksel etkinliklerin kısıtlandığı pandemi döneminde, sanat atölyeleri online ortamda yeni bir boyut kazanmıştı. Evlerimizde otururken dünyanın dört bir yanından sanatçılarla buluşmak, farklı disiplinlerdeki yaratıcı süreçlere dahil olmak, pandeminin karanlık günlerine ışık tutan bir pencere oldu. Yeni teknikler öğrenmek isteyenlerden, profesyonel kariyerini geliştirmeyi hedefleyenlere kadar geniş bir kitle, Zoom ekranlarının ardında yapılan resim, fotoğraf, heykel veya yazı atölyeleri ile yaratıcılığın sınır tanımadığını bir kez daha gösterdi. Ancak pandemi yasaklarının kalkmasıyla birlikte, bu yükseliş yerini hızlı bir düşüşe bıraktı. Fiziksel etkinliklere olan özlem, online atölyelerin önemini bir ölçüde gölgede bıraktı. Birçok platform ve organizasyon, çevrimiçi etkinliklerini durdurdu ya da çok daha az sıklıkla düzenlemeye başladı. Faaliyetlerine fiziksel ve online devam eden kurumlardan Narmanlı Sanat, toplumda sanat okuryazarlığını yaygınlaştırmak entelektüel gelişime katkı sağlamak ve kültürel zenginliği artırma misyonu ile hareket ediyor. Online sanat atölyelerine devam eden bir başka kurum olan Tilki Sanat’ın temel hedefi, sanat alanında disiplinlerarası iş birliğini teşvik etmek ve sanatın günlük hayatta etkin bir rol oynamasına katkıda bulunmak. Köprü Atölye ise sanat tarihi olmak üzere, sinema, edebiyat, bilim ve felsefe gibi birçok alanda çevrimiçi seminerler ve atölyeler düzenliyor. Sanatta yeni deneyimlere açık olmak, geleceğin yaratıcı dünyasında daha fazla insana yer açmak demektir. Online atölyeler, yalnızca bir kriz çözümü değil, aynı zamanda bu yenilikçi dünyanın kapısını aralayan bir fırsat olarak değerlendirilmeli.

Özetle pandemi sonrası kültür-sanat alanında dijitalleşme ve dijital platformlara yönelme, erişim kolaylığı, etkileşim olanakları ve küresel görünürlük gibi önemli avantajlar sunarken, sektördeki fiziksel etkinliklerin rolünü yeniden tanımlama gerekliliğini de beraberinde getirmiştir. Fiziksel etkinlikler geri dönse de dijital ortamların erişim kolaylığı ve küresel görünürlük avantajları unutulmamalıdır. Dijitalleşmenin getirdiği teknik gereklilikler ve altyapı yatırımları, küçük ölçekli sanat kurumları ve bağımsız sanatçılar ve izleyici için finansal bir yük de oluşturabilir. Belki de bu iki dünya arasında bir denge kurmak hem sanatçıların hem de izleyicilerin ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabilir. Bu dönüşüm, sanatın geleceği için fırsatlar ve sorumluluklar barındırmaktadır
Dijitalleşme, yeni sanat formlarının ortaya çıkmasına, daha geniş kitlelere ulaşılmasına, erişim ve eğitimin kolaylaşmasına olanak sağlarken sanatı erişilebilir ve kapsayıcı hâle getirir. Sanatçılar, dünyanın dört bir yanındaki izleyicilere ulaşarak eserlerini daha geniş kitlelere tanıtma şansına sahip oluyorlar. Aynı zamanda izleyiciler de çeşitli sanat dallarına ve etkinliklere erişim konusunda daha esnek hâle geliyorlar.